Τρία χρόνια είχα να πατήσω το πόδι μου στην Τουρκία. Μεγάλο διάστημα για μία χώρα που είχα συνηθίσει να επισκέπτομαι συχνά. Η τελευταία φορά ήταν τον Ιούνιο του 2013, λίγες μέρες μετά τον μεγάλο ξεσηκωμό του τουρκικού λαού ενάντια στη πολιτική του Ερντογάν, με αφορμή το πάρκο Γκεζί. Αυτή τη φορά η επίσκεψή μου προηγήθηκε από ένα άλλο μεγάλο γεγονός που συντάραξε τη γειτονική μας χώρα φέτος το καλοκαίρι. Το περίεργο πραξικόπημα του Ιούλη.
Η μεγάλη χρονική διάρκεια από την τελευταία μου επίσκεψη στην Τουρκία, μ' έκανε να ζητήσω από τον φίλο και πρόεδρο της φωτογραφικής λέσχης της Χίου, Γιάννη Βούλγαρη, να τους ακολουθήσω στο ταξίδι τους στην Πέργαμο, όπου είχε οργανωθεί μία ομαδική φωτογραφική έκθεση από την φωτογραφική λέσχη της Χίου με των αντίστοιχων της Περγάμου, της Σμύρνης και της Λέσβου. Η θετική του απάντηση με γέμισε χαρά και προσμονή για ένα ταξίδι που έγινε αμέσως μετά την επιστροφή μου από τα Δυτικά Βαλκάνια. Μόνος μεταξύ αγνώστων μεν αλλά μεταγενεστέρων φίλων δε, αναχώρησα το πρωινό της τελευταίας Παρασκευής του Μαΐου για Τουρκία.
Μόλις πάτησα το πόδι μου στον Τσεσμέ, ένιωσα μία απερίγραπτη χαρά καθώς διαπίστωνα πως δεν είχε χαθεί η οικειότητά μου με την γειτονική χώρα. Η Σμύρνη με περίμενε μερικές δεκάδες χιλιόμετρα πιο βαθιά στη χερσόνησο της Ερυθραίας, ανυπόμονη να μου δείξει τα νέα της στολίδια. Στην περιοχή του Μπουρνόβα είχαν ανεγερθεί τρία θεόρατα οικοδομήματα. Θυμόμουν τους δίδυμους ουρανοξύστες που μας τους παρουσίαζαν σε μορφή μακέτας, ένα αρχιτεκτονικό γραφείο πριν από τέσσερα χρόνια στην προκυμαία της Σμύρνης. Τώρα τους έβλεπα να στέκονται όρθιους, πατώντας πάνω στο σαθρό έδαφος του τουρκικού παραλογισμού. Είναι περίεργο να βλέπεις θεόρατους ουρανοξύστες να ξεπροβάλλουν μέσα από φτωχούς τουρκομαχαλάδες, όπως είναι σήμερα η ευρύτερη περιοχή του Μπουρνόβα.
Έχοντας πάρει την περιφερειακή λεωφόρο, κινηθήκαμε προς τον βορρά, αφήνοντας την Σμύρνη πίσω μας. Μετά από δυο ώρες διαδρομή, κι αφού διασχίσαμε τις πόλεις Μενεμένη και Αλιάγα, φτάσαμε στην Πέργαμο.
Η Πέργαμος, μία άλλοτε δοξασμένη πόλη της αρχαιότητας, σήμερα ζεi με το σύνδρομο της Αθήνας. Όπως η ελληνική πρωτεύουσα, έτσι και η πόλη αυτή ζει πάνω στο κουφάρι ενός λαμπρού παρελθόντος. Η σύγχρονη πόλη είναι άναρχη, άχρωμη, χωρίς καλαισθησία και παλμό. Όταν όμως περνάς τον μικρό χείμαρρο που χωρίζει την τσιμεντούπολη με τους πρόποδες της Ακρόπολης, συναντάς τα καλντερίμια της παλιάς πόλης με τα όμορφα αλλά εγκαταλελειμένα αρχοντικά της, με τα συμπαθητικά μικρά τζαμιά της, την φαραωνική Κόκκινη Βασιλική (Σεράπειο) και φυσικά την Ακρόπολη με το επιβλητικό θέατρο με την απότομη κλίση να στέκουν ως στέμματα στην κορυφή του λόφου Πηδάσου. Κάτι παρόμοιο δεν είναι και η Αθήνα με τις χουντικές κι απρόσωπες πολυκατοικίες, τα μισογκρεμισμένα νεοκλασικά της και την Ακρόπολη να ασφυκτιά πάνω στον Ιερό Βράχο;
Ας τα πιάσουμε όμως όλα με τη σειρά, ξεκινώντας με την παλιά πόλη στους πρόποδες του λόφου (00:28-01:35), μιας και η σύγχρονη πλευρά δεν αξίζει ιδιαίτερα. Στα στενά σοκάκια που ανηφορίζουν προς το λόφο, στέκουν ακόμα καλαίσθητα πετρόχτιστα σπίτια, βαμμένα με γήινα χρώματα (καφέ, απαλό γαλάζιο, ώχρα, λευκό, κόκκινο), δίνοντάς μία αρμονία στη σχέση του αστικού τοπίου με το λόφο. Χτισμένα με την αισθητική των αρχών του 20ου αι., εντυπωσιάζουν με την νεοκλασική τους αρχοντιά και το αρχιτεκτονικό τους στυλ. Ο οδηγός που μας μετέφερε στο ξενοδοχείο, μας έδειχνε με το χέρι του ένα-ένα τα σπίτια και με μία ειλικρινή χροιά στη φωνή του μας έλεγε σε σπαστά αγγλικά πως όλα αυτά ήταν κάποτε ελληνικά.
Περπατώντας το απόγευμα της ίδιας μέρας στα στενά δρομάκια της παλιάς πόλης, αναζητούσα λεπτομέρειες της παλιάς αίγλης. Οι ρωγμές και οι υπόλοιπες φθορές του χρόνου δεν κατάφερνα να σβήσουν όλα τα ίχνη του παρελθόντος. Πολλά σημεία με παραπλανούσαν, φέρνοντας στο μυαλό μου εικόνες από την παλιά πόλη της Ξάνθης (00:38-00:46). Αυτό όμως που μου κέντρισε την προσοχή, ήταν τα διάσπαρτα αρχαία (κυρίως αρχιτεκτονικά μέλη) σε διάφορα σημεία, όπως μία παλιά βάση κίονα στην είσοδο ενός σπιτιού (01:28) και μία εντοιχισμένη κολόνα σ' ένα στενό (01:32), μ' αποτέλεσμα να γίνονται με ανορθόδοξο τρόπο οι συνδετικοί κρίκοι του παρελθόντος με το παρόν. Τα υπόλοιπα αρχαία ευρήματα τα θαυμάσαμε εκτεθειμένα στο αρχαιολογικό μουσείο της πόλης (01:48-01:56).
Αυτό όμως που θέλω να επισημάνω τόσο για την Πέργαμο, όσο και για τις υπόλοιπες επισκέψεις μου στην Τουρκία, είναι πως οι γάτες είναι τα πιο ευτυχισμένα και περήφανα πλάσματα της γειτονικής μας χώρας. Σε αντίθεση με την Ελλάδα (και τις υπόλοιπες χώρες που έχω επισκεφθεί), οι γάτες της Τουρκίας έχουν μία ισχυρή προσωπικότητα και με έπαρση δείχνουν την κυριαρχία τους στην κάθε πόλη. Καθώς περνάς από δίπλα τους νιώθεις πως απλά σε ανέχονται κι ότι η παρουσία σου στην Πέργαμο οφείλεται στη δικιά τους καλή θέληση. Αυτό μ' έκανε να αποθανατίσω από ευγνωμοσύνη αρκετές από τις παραπάνω περήφανες κατοίκους (01:57-02:12) αλλά αυτό που θα κρατήσω καλά φυλαγμένο στη μνήμη μου είναι το υπέροχο χαμόγελο που μου πρόσφερε ένας σκυλάκος έξω από το ξενοδοχείο που έμενα (02:13).
Ας επανέλθουμε όμως στους λόγους για τους οποίους πρέπει να επισκεφθεί κάποιος την Πέργαμο. Πρώτα απ' όλα θα μιλήσουμε για το μεγαλύτερο κτίριο της πόλης, την Κόκκινη Βασιλική ή αλλιώς Σεράπειο (02:21-02:56). Χτίστηκε τον 2ο αι. π.Χ. προς τιμή του Αιγύπτιου ειδωλολατρική θεού Σεράπι. Τον 4ο αι. μ.Χ. μετατράπηκε σε εκκλησία προς τιμή του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου, ενώ αργότερα οι Τούρκοι το μετέτρεψαν σε τζαμί. Το 746 μ.Χ. το κτίριο καταστράφηκε από μία επιδρομή Αράβων. Τότε χτίστηκε μια μικρότερη εκκλησία στο εσωτερικό των χαλασμάτων ενώ ένας από τους δυο πύργους λειτουργεί μέχρι σήμερα ως τζαμί. Το κτίριο αυτό έχει αποκτήσει μία μυστηριακή ενέργεια διότι στην Αποκάλυψη του Ιωάννη χαρακτηρίζεται ως μία από της επτά εκκλησίες της Αποκάλυψης. Συγκεκριμένα ως ο "Θρόνος του Διαβόλου"...
Ακολουθεί η Ακρόπολη της Περγάμου (02:57-04:51). Αν και μέτρια αναστηλωμένο, παραμένει μέχρι σήμερα ένα υπέροχο κι άκρως ενδιαφέρον μνημείο. Για να ανεβούμε στη κορυφή του λόφου χρησιμοποιήσαμε το τελεφερίκ. Υπάρχει και κανονικός δρόμος για το μνημείο, αλλά με το τελεφερίκ μπορεί ο καθένας να παρατηρήσει από ψηλά, τα παλιά μονοπάτια και τα σκόρπια οχυρωματικά έργα. Μπαίνοντας από την είσοδο συναντάμε πρώτα το Ηρώο (02:57-03:26), το οποίο ήταν τόπος λατρείας στους παλιούς βασιλιάδες. Λίγο πιο κάτω στέκονταν η βιβλιοθήκη (μία από τις σημαντικότερες του 2ου αι.π.Χ.) και τα βασιλικά παλάτια, αλλά δυστυχώς δε σώζεται τίποτα απ' αυτά. Στη κορυφή του λόφου στέκεται περήφανος ο πάλλευκος κορινθιακός ναός του Τραϊανού (04:07-04:42), στον οποίον σώζονται έξι κίονες στην πρόσοψη κι εννιά στην πλάγια πλευρά. Περπάτησα ανάμεσα από τα σπαράγματα του ναού και παρατηρούσα την λάμψη του λευκού μάρμαρου σε σχέση με τα υπόλοιπα σκούρα αρχιτεκτονικά μέλη. Στάθηκα στην άκρη του μνημείου και κοίταξα τους απέναντι λόφους, προσπαθώντας να φανταστώ την ακτινοβολία του ναού στην ευρύτερη περιοχή.
Κάτω από το σημείο που στεκόμουν, δέσποζε το υπέροχο κι απότομο θέατρο (03:39-04:05). Η κλίση του προς την σκηνή είναι τόσο μεγάλη που καθηλώνει τον κάθε θεατή, απ' όποιο σημείο κι αν καθόταν. Κοιτούσα αρκετή ώρα τα σπίτια της Περγάμου που βρίσκονται κάτω ακριβώς από το θέατρο και μόνο έτσι συνειδητοποιούσα την απερίγραπτη καθετότητα της κερκίδας. Μαζί με δύο κοπέλες από τη λέσχη καταφέραμε να κατεβούμε μέχρι την ορχήστρα. Το τεράστιο θέατρο (των 10.000 θέσεων), φαινόταν από χαμηλά σαν ένα θεόρατο τείχος. Σταθήκαμε στο κέντρο του θεάτρου και το θαυμάζαμε αρκετή ώρα αλλά μέσα μας αναρωτιόμασταν το πως θα καταφέρουμε να το ανεβούμε πάλι. Με αρκετή προσπάθεια γυρίσαμε στην υπόλοιπη ομάδα που μας περίμενε στην κορυφή, αφού πρώτα βγάλαμε μερικές φωτογραφίες στα σπαράγματα που ήταν διασκορπισμένα περιμετρικά του θεάτρου.
Επιστρέφοντας στο τελεφερίκ, ανακαλύψαμε πάνω σε έναν ανάγλυφο χάρτη τη θέση του υπέρλαμπρου Βωμού της Περγάμου (Βωμός του Διός Σωτήρος και της Αθηνάς Νικηφόρου), ο οποίος κτίστηκε από τον βασιλιά Ευμένη B’, σε ανάμνηση της νίκης του ενάντια στους Γαλάτες. Φιλοτεχνήθηκε από 15 γλύπτες, που εργάστηκαν 30 χρόνια (180 π.Χ.- 150 π.Χ.) για να ολοκληρωθεί. Ο βωμός αυτός, σχήματος Π, ανακαλύφθηκε από μία γερμανική αποστολή, η οποία έκανε ανασκαφές την περίοδο 1878-1886. Τα περισσότερα κομμάτια βρέθηκαν εντοιχισμένα στις μεταγενέστερες οχυρώσεις της ακρόπολης. Οι Γερμανοί εξαγόρασαν από τους Τούρκους στην τιμή των 20.000 ταλάντων, τα τμήματα του βωμού του Δία μαζί με άλλα ευρήματα, μ' αποτέλεσμα να τα θαυμάζουμε σήμερα στο Μουσείο της Περγάμου στο Βερολίνο.
Το σημαντικότερο όμως μυστικό της αρχαίας πόλης, κρύβεται ανάμεσα στα απομεινάρια του Ασκληπιείου (04:55-05:50). Κτίστηκε τον 4ο π.Χ. αι. και λειτούργησε όπως και τα υπόλοιπα Ασκληπιεία της αρχαιότητας, ως ιατρική σχολή και νοσοκομείο. Από την μεγάλη οικοδομική εγκατάσταση, σήμερα σώζονται μόνο ένα τμήμα της ρωμαϊκής αγοράς, ένα ρωμαϊκό θέατρο και ο ναός του Ασκληπιού. Εκείνα τα χρόνια, επισκέπτονταν το Ασκληπιείο αρκετοί προσκυνητές για να θεραπευθούν ακολουθώντας φυσική άσκηση και ψυχολογική θεραπεία. Οι γιατροί συνιστούσαν λουτρά, μασάζ, φάρμακα, μερικές φυσικές ασκήσεις (π.χ. οι ασθενείς να τρέχουν ξυπόλητοι σε κρύο νερό) και ροφήματα. Ρόλο στη θεραπεία έπαιζαν και οι θεατρικές παραστάσεις αλλά και η μουσική. Σύμφωνα με τον Παυσανία, η λατρεία του Ασκληπιού εισήχθη στην Πέργαμο από την Επίδαυρο από κάποιον Αρχία. Κυκλοφόρησα στα υπόγεια τούνελ που επικοινωνούσαν με την αίθουσα μουσικής, προσπαθώντας να θεραπεύσω τις δικές μου πληγές μέσα από τη σύντομη παρουσία μου στο χώρο αυτό. Η ενέργειά του ήταν όντως αισθητή, ενώ το τρεχούμενο νερό σε διάφορα σημεία του χώρου, προκαλούσε μία ευεργετική ηρεμία.
Η κάθοδος του ήλιου συνοδεύτηκε με το κλείσιμο του αρχαιολογικού χώρου. Ενώ η υπόλοιπη παρέα επέλεξε να γυρίσει στην πόλη με ταξί, εγώ προτίμησα μαζί με τον συγκάτοικό μου να γυρίσουμε με τα πόδια. Η επιλογή μας αυτή ανταμείφθηκε με την χρυσαφένια όψη που απέκτησε η ακρόπολη της Περγάμου (05:50) από την δύση του ήλιου. Την είχαμε μπροστά μας φόντο καθ'όλη τη διάρκεια της διαδρομής, προσφέροντάς μας μία ονειρική στιγμή.
Με το ταξίδι μου στην Πέργαμο, κάλυψα σχεδόν όλη την περιφέρεια της Σμύρνης, κι αυτό με γέμισε χαρά. Στο επόμενο ταξίδι που θα οργανώσω για Τουρκία, θα επιδιώξω να εισχωρήσω στην ενδοχώρα της. Νομίζω πως ήρθε ο καιρός να επισκεφθώ επιτέλους το Αφιόν Καραχισάρ και την Καππαδοκία.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου